Nguồn gốc tranh Vinh Quy Bái Tổ - Đồ đồng Cần Thơ

Nguồn gốc tranh Vinh Quy Bái Tổ

Theo sử sách ghi lại vào năm 1484, vua Lê Thánh Tôn – một trong những vị vua giỏi nhất trong lịch sử Việt Nam đã ban lệ “bia đá đề danh”, nghĩa là ghi lại danh tính của các tân khoa tiến sĩ trong các kỳ thi, bằng cách khắc vào bia đá, dựng ở Văn Miếu tại cố đô Thăng Long, để tên tuổi của họ lưu danh muôn thuở. Hiện nay tại Văn Miếu Hà Nội vẫn còn 82 bia đá trong tổng số 117 bia đã được lập.

Khi đỗ đạt các tân khoa được nhà vua ban mũ áo, cân đai và cho lính hầu đưa rước về nơi sinh quán “Vinh quy bái tổ”. Dân chúng trong huyện tổ chức yến tiệc đón rước vị tân khoa với cờ, lọng, chiêng, trống rầm rộ. Nếu vị tân khoa đã có gia đình thì người vợ cũng được đón rước cùng với chồng như những câu thơ sau:

“Công thành danh toại về làng

Ngựa anh đi trước võng nàng theo sau

Bên nhau cho đến bạc đầu

Vinh hoa phú quý trọn câu nghĩa tình”.

Khi về tới làng, vị tân khoa sẽ đến nhà thờ tổ của dòng họ và đình làng bái tạ tổ tiên, rồi về bái tạ thầy dạy và cha mẹ.

Chính về thông lệ này mà tranh “Vinh Quy Bái Tổ” được ra đời.

Ý nghĩa của bức tranh Vinh Quy Bái Tổ

Hình ảnh một ông quan đội mũ mão trên lưng ngựa, với cờ lọng, người đánh chiêng trống, quân lính theo sau tiến vào trong làng nhắc nhở những người con đi học, đi làm xa quê hương khi thành danh phải luôn nhớ về quê cha đất tổ, nơi sinh ra và trường thành của mình.

Hành động vinh quy bái tổ không chỉ là vinh dự cho vị tân khoa, cho cha mẹ người thân mà còn là dịp để vị tân khoa bỏ bày lòng biết ơn đối với tổ tiên, cha mẹ và thầy dạy theo đúng đạo lý “công cha, nghĩa mẹ, ơn thầy”, “uống nước nhớ nguồn”. Đây là truyền thống lâu đời của dân tộc Việt Nam.

Vì thế, Tranh Vinh Quy Bái Tổ là một biểu tượng thể hiện lòng thành kính biết ơn, truyền thống lâu đời của dân tộc “uống nước nhớ nguồn”. Những người con, hoặc người cháu trong gia đình khi thành công trong sự nghiệp hoặc trong cuộc sống, đỗ đạt thăng quan tiến chức rồi trở về với quê hương tỏ lòng biết ơn tới người sinh thành, dạy dỗ như cha mẹ, thầy cô, những người có công dạy dỗ mình.

Chính vì như vậy mà câu chuyện vinh quy bái tổ cũng đã trở thành một nét văn hóa của truyền thống lâu đời của dân tộc ta. Cùng với đó, những bức tranh Vinh Quy Bái Tổ được ra đời với nhiều cách thể hiện nội dung chất liệu tạo nên tranh vô cùng đa dạng, được nhiều người lựa chọn sử dụng làm món quà tặng gia đinh dòng họ, hay sử dụng để treo trong nhà mang nhiều ý nghĩa.